Vol 91 Nr 1 (2014)
Artikel
-
Studenten leren recontextualiseren in het beroepsonderwijs; de rol van ontwerptekeningen en beroepsdilemma’s
Studenten in het beroepsonderwijs hebben vaak problemen met recontextualiseren. Door re-contextualisatie verbinden studenten verschillende type kennis tot beroepskennis. Beroeps-kennis wordt opgevat als verborgen, situationele, episodische maar ook expliciete en gecodificeerde kennis. Dit artikel gaat in op de vraag hoe recontextualiseren door studenten in het beroepsonderwijs gestimuleerd kan worden. Twee gevalsstudies in het voorbereidend- en het middelbaar beroepsonderwijs zijn uitgevoerd, waar de eerste gevalsstudie ontwerptekeningen en de tweede gevalsstudie beroepsdilemma’s gebruikt om recontextualisatie van studenten te stimuleren. De eerste gevalsstudie laat zien dat ontwerptekeningen het recontextualiseren van studenten in het technische voorbereidend middelbaar beroepsonderwijs kan ondersteunen. De ontwerptekeningen zetten studenten aan tot het verbinden van verschillende type kennis, waarbij docenten actief hun eigen beroepskennis expliciteerden. De resultaten van de tweede gevalsstudie laten zien dat het bespreken van beroepsdilemma’s studenten in het middelbaar beroepsonderwijs aanzet tot reflectie. Er werden geen verschillen gevonden in interacties tussen studenten en docenten en tussen studenten onderling. Wel werden er verschillen gevonden voor het beroep (ICT en Pedagogisch Werk). De twee gevalsstudies laten zien dat begeleiding van de docent ertoe doet bij het recontextualiseren van beroepskennis.
-
Nieuwe concepten voor het vormgeven van werkplekleren
Hoewel werkplekleren als essentieel onderdeel van beroepsopleidende leertrajecten wordt beschouwd, blijkt uit onderzoek dat er veel aan te merken is op de effectiviteit van werkplekleren. Onderzoek tot nu toe gaat uitgebreid in op de gebreken in de samenwerking school-praktijk, maar genereert nog geen empirische aanwijzingen over hoe werkplekleren in de beroepsopleiding beter kan worden vormgegeven. De onderzoekstraditie rond werkplekleren in het beroepsonderwijs mist node ontwerponderzoek. Dit was één van de doelen van het doorbraakproject werkplekleren in het mbo. Eén van de studies binnen dit project was een onderzoek naar de meerwaarde van een leerafdeling in de zorg. Dit betreft een innovatieve stagevorm, waarbij een afdeling in een zorginstelling wordt gerund door een team van mbo- en hbo-studenten, met gediplomeerde werkbegeleiders als achterwacht. Aan de hand van deze studie naar de leerafdeling wordt in dit artikel besproken hoe school en praktijk het werkplekleren samen kunnen optimaliseren en welke effecten hiermee in het geval van de leerafdeling worden bereikt.
-
Beoordelen als fundament van goed opleiden in het beroepsonderwijs: een analyse van toetsprogramma’s in het mbo en hbo
Het bewust inzetten van geschikte (combinaties) van toetsvormen vormt een belangrijk fundament voor goed opleiden in het beroepsonderwijs. In de onderwijspraktijk en onderzoek wordt echter vaak gestart met de instrumentele hoe-vraag van de toetsvormen in plaats van de inhoudelijke wat-vraag van de goede beroepsbeoefenaar. Het doel van dit artikel is het analyseren van negen toetsprogramma’s in het hbo en twee toetsprogramma’s in het mbo, vanuit het perspectief van de inhoudelijke wat-vraag: de professionele bagage en taakuitvoering, de kern van het beroep in het werkveld en het ontwikkelvermogen van de startend beroepsbeoefenaar. De onderzoeksvragen zijn: (1) In hoeverre wordt de professionele bagage en professionele taakuitvoering beoordeeld, (2) In hoeverre wordt de kern van het beroep in het werkveld beoordeeld, en (3) In hoeverre stimuleert de beoordeling het ont-wikkelvermogen noodzakelijk voor de startend beroepsbeoefenaar? De resultaten laten zien dat er meer aandacht nodig is voor een ontwerpgericht en programmatisch perspectief op toetsing in het hbo en mbo. Startend vanuit de beroepsbeoefenaar kan duidelijker worden geoperationaliseerd wat een beoordelaar precies wil zien en horen van de student gedurende de toetsing.
-
Bevorderen van de kwaliteit van leer- en opleidingsprocessen in het beroepsonderwijs: actuele uitdagingen voor onderzoek en theorieontwikkeling
Het doel van deze bijdrage is het aanzwengelen van een fundamentele discussie over onderzoek ter bevordering van leer- en opleidingsprocessen in het beroepsonderwijs. Het resultaat van de analyse van de inhoud van dit themanummer laat zien dat de artikelen inzicht vergroten in de relatie tussen werk en school. Doordat alle artikelen een deelaspect van deze relatie behandelen, komt het geheel fragmentarisch over. Gewezen wordt op de rol van reflectie en vastgesteld wordt dat sommige begrippen niet eenduidig worden gebruikt. De bijdragen gaan impliciet over de verbetering van het beroepsonderwijs, wat leidt tot de vraag wat kwaliteit is. Ter verbetering van leer- en onderzoeksprocessen is goed onderzoek nodig. Vier uitdagingen aan onderzoek(ers) zijn geformuleerd. Het zuiver aangeven op welk deel van de aansluitings-problematiek het betreffende onderzoek betrekking heeft; het nadenken over het belang van een beroepsdidactiek en van socialisatieprocessen en persoonlijkheidsontwikkeling in het be-roepsonderwijs; de aansluiting tussen de verschillende componenten van de leeromgevingen, en het consistent gebruik van leertheorieën, didactische modellen en ontwerpstrategieën; en de weloverwogen keuze voor en consistentie m.b.t. een wetenschapsparadigma. Meer inzicht is nodig in competenties van alle typen begeleiders in dit domein, en in de effecten van triggers op leeractiviteiten. Daartoe zijn interventie- en evaluatiestudies nodig, evenals goede onder-zoekers.
-
Leren door boundary crossing tussen school en werk
Dit artikel presenteert een theoretisch kader over boundary crossing tussen school en werk. Grenzen worden opgevat als sociaal-culturele verschillen die leiden tot discontinuïteit in actie of interactie. Onder boundary crossing verstaan we de processen die op grenzen plaatsvinden om continuïteit in interactie of actie te waarborgen of herstellen. Het leerpotentieel van boundary crossing vatten we samen in vier leermechanismen die we illustreren met voorbeelden uit het beroepsonderwijs. We gaan dan dieper in op een interventie in het middelbaar laboratoriumonderwijs die is geïnspireerd op het gepresenteerde theoretische kader. Tot slot suggereren we dat grensanalyses nuttig kunnen zijn als voorbereiding op het stimuleren van leren door boundary crossing tussen school en werk.
