Hoe meet je bewuste taalvaardigheid? Grammaticaal redeneren in de vakken Nederlands, Engels en Duits

Samenvatting

Het talenonderwijs op middelbare scholen
in Nederland is weinig gericht op inzicht in
taal en taalgebruik (bewuste taalvaardigheid). Leer- en toetsactiviteiten focussen
zich voornamelijk op ‘het goede antwoord’
en niet op de redenering die daaraan vooraf
gaat. In deze studie exploreerden we in hoeverre negen vwo 4-leerlingen (15-16 jaar) in
hun redeneren impliciete dan wel expliciete
kennis benutten. Hierbij werden grammaticaliteitsbeoordelingen en ontleedopgaven bij het
Nederlands, het Engels en het Duits ingezet.
Leerlingen kregen een 30 minuten durende
schriftelijke taak, waarna ze mondeling per
opgave uitlegden hoe ze tot hun antwoord
waren gekomen (stimulated recall). Uit de verbatim uitgewerkte sessies werden tekstfragmenten geselecteerd waarmee het type en de
herkomst van de gebruikte kennis met behulp
van een codeerschema vastgesteld kon worden. Uit die analyse bleek dat de leerlingen
bij de grammaticaliteitsbeoordelingen voornamelijk impliciete kennis gebruikten (o.a.
taalgevoel), terwijl ze bij de ontleedopgaven,
ongeacht de doeltaal, voornamelijk expliciete
kennis inzetten (d.w.z. aangeleerde kennis en/
of ezelsbruggetjes). Bij de Engelse en Duitse
opgaven werd kennis vanuit het Nederlands
benut, terwijl dat andersom niet het geval was.
In vervolg op deze studie zullen grammaticaliteitsbeoordelingen ingezet worden ter evaluatie van taaloverstijgende lessenseries bij de
vakken Nederlands, Engels en Duits.