Sociologen in zakformaat? Burgerschapsvorming en het schoolvak maatschappijleer in Nederland (1945-2020)

Samenvatting

Deze bijdrage analyseert de ontwikkeling van de vakinhoudelijke, pedagogische en politieke strijd rondom het burgerschapsonderwijs in Nederland. De nieuwe pleidooien voor burgerschapsonderwijs zouden bijna doen vergeten dat er binnen het onderwijs al lange tijd aandacht is voor burgerschapsvorming.
Daarbij concentreren we ons op een belangrijke voorganger van het burgerschapsonderwijs, namelijk het vak “maatschappijleer” in de naoorlogse periode. Bij de analyse van het vak maatschappijleer kijken we niet alleen naar discussies binnen het vakgebied, maar ook naar de achterliggende politieke
en parlementaire debatten. De bronnen die we voor dit artikel gebruikten, bestaan onder andere uit leerplannen, gepubliceerde interviews met betrokkenen, secundaire literatuur, gedrukte media en de neerslag van parlementaire debatten. Aan de hand van dit bronnenmateriaal laten we zien wat de inzet was van de politiek-pedagogische strijd die woedde rond het vak “maatschapijleer”.
De jaren zestig van de twintigste eeuw waren daarin een scharnierpunt. Toen werd de gedachte van een op kennis van de staatsinstellingen gericht vak vervangen door die van een veel bredere sociologische en staatkundige introductie in het schoolvak ‘maatschappijleer’