Vol 99 Nr 3 (2022)
Artikel
-
De gevolgen van COVID-19 voor het basisen voortgezet onderwijs
Het jaar 2020 staat in de wereldgeschiedenis
te boek als jaar waarin de coronapandemie
uitbrak. Er was een ongekende directe bedreiging van de volksgezondheid en de enorme
druk op de gezondheidszorg. Daarbij hebben
scholen wereldwijd de deuren van het gebouw
moesten sluiten. -
Niet-cognitieve vaardigheden tijdens COVID-19: Een onderzoek onder leerlingen in het voortgezet onderwijs
In deze studie onderzoeken we of er tijdens
de COVID-19-pandemie, en de hieruit voortkomende schoolsluitingen en onderwijs op
afstand, een verandering heeft plaatsgevonden in de niet-cognitieve vaardigheden van
leerlingen in het voortgezet onderwijs en of dit
verschilt tussen de aangeboden onderwijstypen in Nederland. Hiervoor maken we gebruik
van data van de OnderwijsMonitor Limburg,
en vergelijken we metingen in 2018 en maart
2020 (beide pre-COVID) met metingen direct
ná de eerste schoolsluiting (juni/juli 2020) en
aan de start van het nieuwe schooljaar (september 2020). Met deze studie leveren we
een bijdrage aan de schaarse literatuur over
de relatie tussen de COVID-19-pandemie en
niet-cognitieve vaardigheden van leerlingen.
In de regressieanalyses met fixed-effects op
schoolniveau, zien we voor vmbo-leerlingen
(N=3025) weinig verschillen. De enige verschillen zijn een lagere gerapporteerde prestatiegerichtheid en vindingrijkheid en hoger
doorzettingsvermogen tijdens de pandemie.
Voor havo/vwo-leerlingen (N=4027) zien we direct na de eerste schoolsluiting, waarin men
dacht dat het ergste achter de rug was, een
opleving in de meeste niet-cognitieve vaardigheden. Enkele maanden later, toen duidelijker
werd dat het nog wel even zou duren, bleek
het beeld beduidend negatiever. Havo/vwoleerlingen rapporteren dan lager op schoolmotivatie, schoolhouding, schoolvertrouwen
en sociale relaties met klasgenoten en leraren. -
Afstandsonderwijs tijdens de Covid-19 pandemie en school-gerelateerd welbevinden van basisschoolleerlingen
Het welbevinden van leerlingen op school is
van invloed op hun motivatie voor leren en
hun leeruitkomsten. Een van de uitdagingen
voor leerkrachten tijdens de schoolsluiting in
verband met de Covid-19 pandemie betrof dan
ook het aan school gerelateerde welbevinden
van leerlingen. Dit mixed methods onderzoek
beschrijft hoe leerkrachten in Amsterdam,
Zaandam en Almere vorm gaven aan het onderwijs tijdens de schoolsluiting in het voorjaar van 2020 en analyseert de samenhang
met het school-gerelateerd welbevinden. Het
ging hierbij specifiek om het welbevinden van
leerlingen in de relatie met medeleerlingen en
hun leerkracht. 534 leerlingen vulden een vragenlijst in over hun school-gerelateerd welbevinden, en 52 leerkrachten zijn geïnterviewd.
Gemiddeld was er geen verschil in welbevinden van leerlingen op school voor en na de
schoolsluiting. Uit de interviews bleek dat afstandsonderwijs op uiteenlopende manieren
werd georganiseerd. Multilevel analyse liet
zien dat deze verschillen in aanpak samenhingen met het school-gerelateerd welbevinden
van leerlingen. Het organiseren van contact,
de mate waarin leerlingen bereikt werden en
de aard van de aangeboden stof (herhaling en/
of nieuwe stof) bleken samen te hangen met
dit welbevinden. De uitkomsten van dit onderzoek kunnen scholen ondersteunen in het
opzetten van afstandsonderwijs -
Schoolsucces als de scholen dicht zijn? Een onderzoek naar de rol van ondersteuning door leerkrachten en ouders tijdens de coronapandemie
In dit vragenlijst-onderzoek onderzochten we
het ervaren schoolsucces van leerlingen in
de bovenbouw van het basisonderwijs (N =
667) en hoe dat samenhing met de ondersteuning die ze ontvingen van leraren en ouders
tijdens de scholensluiting in het voorjaar van
2020. Ook vroegen we een deel van de ouders
(N = 174) hoe zij de relatie met leerkrachten
hebben ervaren tijdens het afstandsonderwijs.
Ervaren schoolsucces vatten we op als de motivatie, zelfregulatie en ervaren schoolprestaties (“hoeveel heb ik geleerd?”). De resultaten
van het onderzoek laten zien dat leerkrachtondersteuning samenhing met motivatie en
zelfregulatie. Ouderbegeleiding hing samen
met alle drie de indicatoren van schoolsucces.
Leerkracht-ouderrelatie, ten slotte, hing alleen
samen met motivatie. Het is opvallend dat
leerlingen over het algemeen aangaven evenveel te hebben geleerd als in de normale situatie, terwijl eerder onderzoek naar de effecten
van de scholensluiting op toetsresultaten een
gemiddeld leerverlies liet zien. Ten slotte rapporteerden oudere leerlingen (groep 7 en 8)
lagere prestaties evenals een lager niveau
van motivatie dan de jongere groep leerlingen (groep 6). We bespreken implicaties van
onze uitkomsten voor het afstandsonderwijs
zelf, maar ook voor de periode daarna. [...] -
Leren op afstand of afstand tot leren? Ervaringen van basisschoolleerkrachten bij het vormgeven van leesonderwijs tijdens de eerste schoolsluiting
In het basisonderwijs speelt de leerkracht
een belangrijke rol bij leren lezen. Door de
schoolsluiting in 2020 moesten leerkrachten hun leesonderwijs op afstand inrichten
in de thuisomgeving van de leerlingen. Dit
onderzoek bracht in kaart welke doelen basisschoolleerkrachten nastreefden bij dit
noodgedwongen leesonderwijs op afstand,
binnen welke omstandigheden zij dit moesten
vormgeven en welke (on)mogelijkheden zij
hierbij ervoeren. Uit inhoudsanalyse van vragenlijsten (N=37) en interviews (N=10) bleek
een grote verscheidenheid in onder andere
aanbod, tijdsplanning, groepsgrootte en inzet
van digitale middelen. De ervaren (on)mogelijkheden liepen ook uiteen en bleken samen
te hangen met de omstandigheden van alle
betrokken actoren (leerling, leerkracht, ouders), de (digitale) leeromgevingen en de
beoogde doelen (leesprestatie, leesmotivatie
en/of sociaal-emotioneel welbevinden). Voor
alle leerkrachten bleken interactieve instructie, met name voor technisch lezen, het monitoren en reguleren van het leerproces van
de leerling op afstand en het faciliteren van
samenwerking tussen leerlingen uitdagend,
zo niet onmogelijk. Deze bevindingen dragen
bij aan verklaringen voor de uiteenlopende
effecten van de schoolsluiting en bieden
aanknopingspunten voor de vormgeving van
leesonderwijs, waarbij betrokken actoren (b.v.
ouders en leerkrachten) uit de thuisomgeving
en de schoolomgeving meer samen optrekken
- al dan niet op afstand. -
De Bevordering van Zelfregulatie Tijdens Afstandsonderwijs en Contactonderwijs: ervaringen tijdens de Covid-19 pandemie
Zelfregulatie is essentieel voor leren, zeker
tijdens afstandsonderwijs. Een onderwijsvorm waarmee leerlingen en leerkrachten te
maken kregen tijdens de Covid-19 pandemie.
Leerkrachten zijn belangrijke initiators voor
de ontwikkeling van zelfregulatie. Met het huidige onderzoek hebben we in kaart gebracht
welke praktische en theoretische kennis omtrent zelfregulatie leerkrachten hebben en in
welke mate zij de ontwikkeling van zelfregulatie ondersteunen tijdens contactonderwijs
en afstandsonderwijs. Daartoe vulden 122
primair onderwijs leerkrachten een online
vragenlijst in. De vragenlijst bestond uit de
Nederlandse versie van de Self-Regulated
Learning Inventory for Teachers aangevuld
met open vragen ter verdieping. Uit de analyses bleek dat leerkrachten enige theoretische kennis van zelfregulatie hebben, maar
dat deze niet volledig is. Daarnaast bleken de
meeste leerkrachten zowel directe als indirecte interventies voor het bevorderen van zelfregulatie te kennen. Tijdens afstandsonderwijs
werd significant minder aandacht besteed
aan vaardigheden gerelateerd aan de voorbereidende en de evaluatiefase dan tijdens contactonderwijs, maar juist meer aan vaardigheden van belang voor de uitvoerende fase. De
antwoorden op de open vragen gaven meer
inzicht in de herkomst van deze verschillen.
De resultaten geven inzicht in de verschillen
in ondersteuning van zelfregulatie tijdens afstandsonderwijs en contactonderwijs en kunnen aanleiding geven tot het ontwikkelen van
professionele ontwikkelingstrajecten voor
leerkrachten. -
Zorgen van leerkrachten over leerlingen tijdens de COVID19 schoolsluiting: Aard, ontwikkeling en aa
Sinds de covid-19 crisis hebben diverse
kwantitatieve studies laten zien dat de schoolsluitingen negatieve impact hebben gehad op
de leergroei van leerlingen, met name voor
leerlingen in ongunstige uitgangsposities,
waardoor ongelijkheid in onderwijskansen is
vergroot (Schuurman et al., 2021; Engzell et
al., 2021). Doel van dit kwalitatieve onderzoek
is het beter begrijpen van deze bevindingen
door basisschoolleerkrachten, werkzaam op
scholen met een relatief hoge schoolweging,
te bevragen over zorgen over hun leerlingen
in deze periode. Tijdens semigestructureerde
interviews met 20 leerkrachten construeerden de onderzoekers ‘leerlingportretten’,
waarmee aanleiding en ontwikkeling van zorgen tijdens en na de schoolsluiting in kaart
werden gebracht. Bovendien onderzochten
we wat leerkrachten deden om zorgen te
adresseren. Resultaten laten vier domeinen
van zorg zien, te weten over: (i) zelfregulatievaardigheden; (ii) een kwetsbare thuisomgeving; (iii) ondersteuningsmogelijkheden van
ouders; (iv) schools presteren. Om zorgen te
adresseren richtten leerkrachten zich in eerste instantie op het (herstellen van) contact
met ouders. Vervolgens differentieerden zij
sterk in hun aanpak om leerlingen zo goed
mogelijk te ondersteunen, afhankelijk van de
precieze aard van hun zorgen. [...] -
Veerkracht verkennen: Hoe vijf vmbo-scholen veerkrachtig reageren bij het realiseren van educatief partnerschap met ouders van risicoleerlingen tijdens de COVID-19- crisis
Tijdens de COVID-19-crisis volgden middelbare scholieren gedurende verschillende
periodes afstandsonderwijs. Voor een deel
van de leerlingen ontstond hiermee risico
op onderwijsachterstanden (risicoleerlingen). Om het onderwijs te waarborgen, juist
ook voor risicoleerlingen, moesten scholen
veerkrachtig reageren bij het realiseren of
versterken van de samenwerking met ouders (educatief partnerschap). Deze studie
beoogde na te gaan hoe VO-scholen gedurende COVID-19 veerkracht hebben getoond
bij het vormgeven van dit educatief partnerschap met ouders van risicoleerlingen. We
bestudeerden drie kernmechanismen van
veerkracht (cognitief reageren, gedragsmatig reageren en de versterkende werking van
de context) en drie dimensies van educatief
partnerschap (basisvoorwaarden voor leren,
communicatie, thuisbetrokkenheid). Via een
multiple case study design focusten we op
vijf vmbo-scholen in Amsterdam en Nijmegen met een hoog percentage leerlingen uit
armoedeprobleem-cumulatie-gebieden. Er
werden groepsinterviews afgenomen met leidinggevenden en zorgmedewerkers, leraren,
leerlingen en ouders. De resultaten laten zien
dat scholen relatief veerkrachtig reageerden
bij het vormgeven van de basisvoorwaarden
voor leren en communicatie met ouders van
risicoleerlingen, maar dat er meer problemen
waren met het ondersteunen van de thuisbetrokkenheid. Een krachtige cognitieve reactie
en een sterk intern en extern netwerk van de
school bleken belangrijke randvoorwaarden
om het educatief partnerschap met ouders
van risicoleerlingen tijdens de crisis te realiseren of versterken.
