Vol 99 Nr 3 (2022)
Artikel
-
De gevolgen van COVID-19 voor het basis- en voortgezet onderwijs
Het jaar 2020 staat in de wereldgeschiedenis te boek als jaar waarin de coronapandemie uitbrak. Er was een ongekende directe bedreiging van de volksgezondheid en de enorme druk op de gezondheidszorg. Daarbij hebben scholen wereldwijd de deuren van het gebouw
moesten sluiten. -
Niet-cognitieve vaardigheden tijdens COVID-19: Een onderzoek onder leerlingen in het voortgezet onderwijs
In deze studie onderzoeken we of er tijdens de COVID-19-pandemie, en de hieruit voortkomende schoolsluitingen en onderwijs op afstand, een verandering heeft plaatsgevonden in de niet-cognitieve vaardigheden van leerlingen in het voortgezet onderwijs en of dit verschilt tussen de aangeboden onderwijstypen in Nederland. Hiervoor maken we gebruik van data van de OnderwijsMonitor Limburg, en vergelijken we metingen in 2018 en maart 2020 (beide pre-COVID) met metingen direct ná de eerste schoolsluiting (juni/juli 2020) en aan de start van het nieuwe schooljaar (september 2020). Met deze studie leveren we een bijdrage aan de schaarse literatuur over de relatie tussen de COVID-19-pandemie en niet-cognitieve vaardigheden van leerlingen.
In de regressieanalyses met fixed-effects op schoolniveau, zien we voor vmbo-leerlingen
(N=3025) weinig verschillen. De enige verschillen zijn een lagere gerapporteerde prestatiegerichtheid en vindingrijkheid en hoger doorzettingsvermogen tijdens de pandemie.
Voor havo/vwo-leerlingen (N=4027) zien we direct na de eerste schoolsluiting, waarin men
dacht dat het ergste achter de rug was, een opleving in de meeste niet-cognitieve vaardigheden. Enkele maanden later, toen duidelijker werd dat het nog wel even zou duren, bleek
het beeld beduidend negatiever. Havo/vwo-leerlingen rapporteren dan lager op schoolmotivatie, schoolhouding, schoolvertrouwen en sociale relaties met klasgenoten en leraren. -
Afstandsonderwijs tijdens de Covid-19 pandemie en school-gerelateerd welbevinden van basisschoolleerlingen
Het welbevinden van leerlingen op school is van invloed op hun motivatie voor leren en hun leeruitkomsten. Een van de uitdagingen voor leerkrachten tijdens de schoolsluiting in verband met de Covid-19 pandemie betrof dan ook het aan school gerelateerde welbevinden van leerlingen. Dit mixed methods onderzoek beschrijft hoe leerkrachten in Amsterdam, Zaandam en Almere vorm gaven aan het onderwijs tijdens de schoolsluiting in het voorjaar van 2020 en analyseert de samenhang
met het school-gerelateerd welbevinden. Het ging hierbij specifiek om het welbevinden van
leerlingen in de relatie met medeleerlingen en hun leerkracht. 534 leerlingen vulden een vragenlijst in over hun school-gerelateerd welbevinden, en 52 leerkrachten zijn geïnterviewd.
Gemiddeld was er geen verschil in welbevinden van leerlingen op school voor en na de
schoolsluiting. Uit de interviews bleek dat afstandsonderwijs op uiteenlopende manieren
werd georganiseerd. Multilevel analyse liet zien dat deze verschillen in aanpak samenhingen met het school-gerelateerd welbevinden van leerlingen. Het organiseren van contact,
de mate waarin leerlingen bereikt werden en de aard van de aangeboden stof (herhaling en/
of nieuwe stof) bleken samen te hangen met dit welbevinden. De uitkomsten van dit onderzoek kunnen scholen ondersteunen in het opzetten van afstandsonderwijs. -
Schoolsucces als de scholen dicht zijn? Een onderzoek naar de rol van ondersteuning door leerkrachten en ouders tijdens de coronapandemie
In dit vragenlijst-onderzoek onderzochten we het ervaren schoolsucces van leerlingen in de bovenbouw van het basisonderwijs (N = 667) en hoe dat samenhing met de ondersteuning die ze ontvingen van leraren en ouders tijdens de scholensluiting in het voorjaar van 2020. Ook vroegen we een deel van de ouders (N = 174) hoe zij de relatie met leerkrachten hebben ervaren tijdens het afstandsonderwijs. Ervaren schoolsucces vatten we op als de motivatie, zelfregulatie en ervaren schoolprestaties (“hoeveel heb ik geleerd?”).
De resultaten van het onderzoek laten zien dat leerkrachtondersteuning samenhing met motivatie en
zelfregulatie. Ouderbegeleiding hing samen met alle drie de indicatoren van schoolsucces.
Leerkracht-ouderrelatie, ten slotte, hing alleen samen met motivatie. Het is opvallend dat
leerlingen over het algemeen aangaven evenveel te hebben geleerd als in de normale situatie, terwijl eerder onderzoek naar de effecten van de scholensluiting op toetsresultaten een
gemiddeld leerverlies liet zien. Ten slotte rapporteerden oudere leerlingen (groep 7 en 8)
lagere prestaties evenals een lager niveau van motivatie dan de jongere groep leerlingen (groep 6). We bespreken implicaties van onze uitkomsten voor het afstandsonderwijs zelf, maar ook voor de periode daarna. [...] -
Leren op afstand of afstand tot leren? Ervaringen van basisschoolleerkrachten bij het vormgeven van leesonderwijs tijdens de eerste schoolsluiting
In het basisonderwijs speelt de leerkracht een belangrijke rol bij leren lezen. Door de
schoolsluiting in 2020 moesten leerkrachten hun leesonderwijs op afstand inrichten
in de thuisomgeving van de leerlingen. Dit onderzoek bracht in kaart welke doelen basisschoolleerkrachten nastreefden bij dit noodgedwongen leesonderwijs op afstand,
binnen welke omstandigheden zij dit moesten vormgeven en welke (on)mogelijkheden zij
hierbij ervoeren. Uit inhoudsanalyse van vragenlijsten (N=37) en interviews (N=10) bleek
een grote verscheidenheid in onder andere aanbod, tijdsplanning, groepsgrootte en inzet
van digitale middelen. De ervaren (on)mogelijkheden liepen ook uiteen en bleken samen
te hangen met de omstandigheden van alle betrokken actoren (leerling, leerkracht, ouders), de (digitale) leeromgevingen en de beoogde doelen (leesprestatie, leesmotivatie
en/of sociaal-emotioneel welbevinden). Voor alle leerkrachten bleken interactieve instructie, met name voor technisch lezen, het monitoren en reguleren van het leerproces van de leerling op afstand en het faciliteren van samenwerking tussen leerlingen uitdagend, zo niet onmogelijk.
Deze bevindingen dragen bij aan verklaringen voor de uiteenlopende effecten van de schoolsluiting en bieden aanknopingspunten voor de vormgeving van leesonderwijs, waarbij betrokken actoren (b.v.
ouders en leerkrachten) uit de thuisomgeving en de schoolomgeving meer samen optrekken
- al dan niet op afstand. -
De Bevordering van Zelfregulatie Tijdens Afstandsonderwijs en Contactonderwijs: ervaringen tijdens de Covid-19 pandemie
Zelfregulatie is essentieel voor leren, zeker tijdens afstandsonderwijs. Een onderwijsvorm waarmee leerlingen en leerkrachten te maken kregen tijdens de Covid-19 pandemie.
Leerkrachten zijn belangrijke initiators voor de ontwikkeling van zelfregulatie. Met het huidige onderzoek hebben we in kaart gebracht welke praktische en theoretische kennis omtrent zelfregulatie leerkrachten hebben en in welke mate zij de ontwikkeling van zelfregulatie ondersteunen tijdens contactonderwijs en afstandsonderwijs. Daartoe vulden 122 primair onderwijs leerkrachten een online
vragenlijst in. De vragenlijst bestond uit de Nederlandse versie van de Self-Regulated Learning Inventory for Teachers aangevuld met open vragen ter verdieping. Uit de analyses bleek dat leerkrachten enige theoretische kennis van zelfregulatie hebben, maar dat deze niet volledig is. Daarnaast bleken de meeste leerkrachten zowel directe als indirecte interventies voor het bevorderen van zelfregulatie te kennen. Tijdens afstandsonderwijs werd significant minder aandacht besteed
aan vaardigheden gerelateerd aan de voorbereidende en de evaluatiefase dan tijdens contactonderwijs, maar juist meer aan vaardigheden van belang voor de uitvoerende fase. De
antwoorden op de open vragen gaven meer inzicht in de herkomst van deze verschillen.
De resultaten geven inzicht in de verschillen in ondersteuning van zelfregulatie tijdens afstandsonderwijs en contactonderwijs en kunnen aanleiding geven tot het ontwikkelen van
professionele ontwikkelingstrajecten voor leerkrachten. -
Zorgen van leerkrachten over leerlingen tijdens de COVID-19 schoolsluiting: Aard, ontwikkeling en aanpak
Sinds de covid-19 crisis hebben diverse kwantitatieve studies laten zien dat de schoolsluitingen negatieve impact hebben gehad op de leergroei van leerlingen, met name voor leerlingen in ongunstige uitgangsposities, waardoor ongelijkheid in onderwijskansen is vergroot (Schuurman et al., 2021; Engzell et al., 2021). Doel van dit kwalitatieve onderzoek is het beter begrijpen van deze bevindingen door basisschoolleerkrachten, werkzaam op scholen met een relatief hoge schoolweging,
te bevragen over zorgen over hun leerlingen in deze periode. Tijdens semigestructureerde interviews met 20 leerkrachten construeerden de onderzoekers ‘leerlingportretten’, waarmee aanleiding en ontwikkeling van zorgen tijdens en na de schoolsluiting in kaart werden gebracht. Bovendien onderzochten we wat leerkrachten deden om zorgen te adresseren. Resultaten laten vier domeinen
van zorg zien, te weten over: (i) zelfregulatievaardigheden; (ii) een kwetsbare thuisomgeving; (iii) ondersteuningsmogelijkheden van ouders; (iv) schools presteren. Om zorgen te adresseren richtten leerkrachten zich in eerste instantie op het (herstellen van) contact met ouders. Vervolgens differentieerden zij sterk in hun aanpak om leerlingen zo goed mogelijk te ondersteunen, afhankelijk van de precieze aard van hun zorgen. [...] -
Veerkracht verkennen: Hoe vijf vmbo-scholen veerkrachtig reageren bij het realiseren van educatief partnerschap met ouders van risicoleerlingen tijdens de COVID-19- crisis
Tijdens de COVID-19-crisis volgden middelbare scholieren gedurende verschillende periodes afstandsonderwijs. Voor een deel van de leerlingen ontstond hiermee risico op onderwijsachterstanden (risicoleerlingen). Om het onderwijs te waarborgen, juist ook voor risicoleerlingen, moesten scholen veerkrachtig reageren bij het realiseren of versterken van de samenwerking met ouders (educatief partnerschap). Deze studie beoogde na te gaan hoe VO-scholen gedurende COVID-19 veerkracht hebben getoond bij het vormgeven van dit educatief partnerschap met ouders van risicoleerlingen. We bestudeerden drie kernmechanismen van veerkracht (cognitief reageren, gedragsmatig reageren en de versterkende werking van de context) en drie dimensies van educatief partnerschap (basisvoorwaarden voor leren, communicatie, thuisbetrokkenheid). Via een
multiple case study design focusten we op vijf vmbo-scholen in Amsterdam en Nijmegen met een hoog percentage leerlingen uit armoedeprobleem-cumulatie-gebieden. Er werden groepsinterviews afgenomen met leidinggevenden en zorgmedewerkers, leraren, leerlingen en ouders. De resultaten laten zien dat scholen relatief veerkrachtig reageerden bij het vormgeven van de basisvoorwaarden
voor leren en communicatie met ouders van risicoleerlingen, maar dat er meer problemen
waren met het ondersteunen van de thuisbetrokkenheid. Een krachtige cognitieve reactie en een sterk intern en extern netwerk van de school bleken belangrijke randvoorwaarden om het educatief partnerschap met ouders van risicoleerlingen tijdens de crisis te realiseren of versterken.
