Vol 96 Nr 6 (2019)
Artikel
-
Het leren van docenten in een Lesson Studyteam: een casestudie
Doel van deze exploratieve casestudie is om inzicht te krijgen in de rol van persoonlijke, interpersoonlijke en contextfactoren bij verschillen in opbrengsten tussen docenten in een Lesson Studyteam. Dit gebeurt aan de hand van een conceptueel model waarin de Reasoned Action Approach (RAA) van Fishbein (2008) en het padmodel voor het leren van docenten van Lewis, Perry en Hurd (2009a) zijn gecombineerd. Bij vijf wiskundedocenten die gezamenlijk gedurende een schooljaar twee Lesson Studycycli hebben doorlopen, zijn via vragenlijsten, interviews en observaties data verzameld. Alle docenten rapporteren opbrengsten, waarbij er verschillen zijn tussen docenten in concreetheid van benoemen van opbrengsten en geobserveerde doorwerking in de eigen onderwijspraktijk. Deze verschillen lijken vooral een relatie te hebben met de intentie om aan Lesson Study deel te nemen. Deze casestudie draagt bij aan een groter inzicht in opbrengsten die Lesson Study voor docenten kan hebben en de rol die genoemde factoren daarbij kunnen hebben. Voor de praktijk lijkt het van belang om bij invoering van Lesson Study expliciet rekening te houden met de intentie van docenten om eraan te gaan deelnemen.
-
De opvattingen van leraren in het beroepsonderwijs over samenwerking, indentiteit en status en hun relatie met professionele ontwikkeling
In 2015 riep het Noorse ministerie van onderwijs en onderzoek op tot meer wetenshappelijke kennis over de wensen van leraren in het beroepsonderwijs met betrekking tot professionele ontwikkeling. Hier onderzoeken we hoe de opvattingen van deze leraren over samenwerking en kennisdeling met collega’s hun intentie tot deelname aan individuele professionele ontwikkeling beïnvloeden. Omdat docenten in het beroepsonderwijs een grens zijn overgaan tussen twee beroepen, vakarbeider en docent, en als zodanig de context veranderen die hun professionele identiteit beïnvloedt, onderzoeken we ook hoe de professionele identiteit van invloed is op hun intentie tot deelname aan professionele ontwikkeling. Regressieanalyses van data van 125 docenten in het zuiden van Noorwegen laten zien dat positieve overtuigingen met betrekking tot samenwerking en kennisdeling met collega’s een significante positieve bijdrage leveren aan de intentie tot deelname aan professionale ontwikkeling in het vak waarin men onderwijst. Ook de mate waarin de leraren zichzelf meer ervaren als een vakarbeider dan als een leraar is hierop van invloed. Dit sluit aan bij eerder onderzoek naar de relevantie van overtuigingen van leerkrachten voor hun professionele ontwikkeling. Dit toont bovendien dat professionele identiteit ook een rol speelt in de intenties van leraren in het beroepsonderwijs met betrekking tot professionele ontwikkeling.
-
Lerarenopleiders en studenten in gesprek over discontinuïteit in de ontwikkeling als leraar
Tijdens hun opleiding tot leraar ervaren studenten vrijwel dagelijks uitdagingen in hun ontwikkeling. Soms leidt dit tot een ervaring van discontinuïteit: een gevoel van inconsistentie in huidige of te ontwikkelen eigenschappen die als relevant voor het beroep worden ervaren. Dergelijke ervaringen kunnen een impuls voor groei geven, maar ook leiden tot stagnerende ontwikkeling en eventueel het verlaten van het beroep. In dit onderzoek verkenden we hoe studenten en opleiders ervaringen van discontinuïteit benoemen en verkennen, om doorgaande ontwikkeling mogelijk te maken. We analyseerden honderdtien sequenties uit authentieke begeleidingsgesprekken en uit de inhoudsanalyse bleek dat het meestal de studenten zelf (81/110) zijn die ervaringen van discontinuïteit in het gesprek aan de orde stellen. We identificeerden drie strategieën voor het verder bespreken van de ervaring: vertrouwen op wat er al was of wat er nog komen zal, compenseren door aandacht te besteden aan andere kwaliteiten en vaardigheden en herwaarderen van de aard en bedreiging van de ervaring van discontinuïteit zelf. De strategieën werden meestal gecombineerd gebruikt en zorgden ervoor dat er ruimte ontstond om ook (weer) continuïteit te ervaren. De resultaten van deze studie geven inzicht in hoe opleiders en studenten samen doorgaande ontwikkeling mogelijk (kunnen) maken bij ervaringen van discontinuïteit.
-
Ontwikkeling van agency van docenten-in-opleiding: Een ecologisch perspectief
De laatste jaren is er veel aandacht voor teacher agency. Bestaand onderzoek naar teacher agency vanuit socioculturele benaderingen biedt inzicht in hoe agency in interactie met de situatie tot stand komt en zich in de tijd ontwikkelt. Echter, het biedt nog weinig concrete handvatten voor het ondersteunen van de ontwikkeling hiervan bij docenten. In deze studie zullen we allereerst op basis van inzichten uit de ecologische psychologie tot kenmerken komen van een integratieve ecologische benadering voor het begrijpen en ondersteunen van (vakdidactische) agency van docenten. Vervolgens testen we deze benadering in een empirisch onderzoek onder biologiedocenten-in-opleiding waarvan een jaar lang data zijn verzameld over de ontwikkeling van het vakdidactische repertoire in relatie tot hun meervoudige doelen en handelingsmogelijkheden (veld van affordances). Resultaten laten zien dat alle deelnemers zich in de tijd stapsgewijs ontwikkelden op de verschillende dimensies van hun vakdidactische agency (inhoudelijke invalshoek, onderwijsleerproces en inhoudstype). Hierbij werd bijvoorbeeld de inhoud van het lesboek als vertrekpunt genomen, waarna via onderwijsexperimenten andere varianten werden uitgeprobeerd. Deelnemers gaven in de tijd aan dat ze hun (meervoudige) doelen beter realiseerden. Deze studie laat zien dat een integratief kader behulpzaam is bij zowel het begrijpen als het ondersteunen van de ontwikkeling van teacher agency.
-
Het leren en de leeropbrengsten van docenten en studenten in leerateliers
Dit artikel beschrijft een onderzoek gericht op hoe docenten en studenten leren in leerateliers en wat de opbrengsten van dit leren zijn. In deze leerateliers werken studenten van lerarenopleidingen, docenten van vo-scholen en atelierbegeleiders vanuit de lerarenopleiding een schooljaar lang samen rond het thema ‘het leren van leerlingen’. Bij vijf leerateliers met in totaal 43 deelnemers zijn in het schooljaar 2017-2018 observaties van bijeenkomsten uitgevoerd en semigestructureerde groepsinterviews afgenomen. Per leeratelier zijn within-case analyses en portretten gemaakt, gevolgd door een crosscase analyse over de vijf leerateliers heen. Deelnemers aan de leerateliers voeren diverse gezamenlijke en individuele leeractiviteiten uit, zoals uitwisseling van ideeën en in gesprek gaan, feedback geven en ontvangen, delen van praktijken, uitproberen in de les, bestuderen van literatuur en reflecteren. Het leren in de ateliers is te kernschetsen als onderzoekend leren vanuit een eigen leervraag van de deelnemers met een verschillende mate van wederzijdse afhankelijkheid tussen de deelnemers. Deelnemers bepalen hun eigen doelen, maar werken tegelijkertijd met overkoepelende thema’s. Deelnemers zijn tevreden over de opbrengsten van deelname aan het leeratelier, die liggen op het terrein van persoonlijke ontwikkeling (kennis en visie), op toepassing in de onderwijspraktijk en verbetering van deze praktijk.
-
Identiteitsleren van startende leraren
Identiteitsleren, het ontwikkelen van een positieve, realistische professionele identiteit, is essentieel om te kunnen groeien als leraar. Identiteitsleren wordt ondersteund door identity work dat onderdeel zou moeten uitmaken van opleidings- en begeleidingsprogramma’s voor aanstaande leraren. Deze bijdrage onderzoekt thema’s in identiteitsleren beschreven door 21 startende leraren bij aanvang en afronding van identity work in de vorm van een reeks identity workshops. Bij aanvang van de workshops beschrijven leraren kort wat professionele identiteit betekent. De reeks identity workshops wordt afgesloten met een (groeps)identiteitsgesprek. Zowel voor als na de workshops worden drie thema’s in identiteitsleren afgeleid: interactie, rolopvatting en authenticiteit. Deze thema’s worden nader ingekleurd aan de hand van diverse uitspraken van de leraren. Een belangrijke verandering in de professionele identiteit wordt beschreven als de manier waarop startende leraren gedurende twee jaar een band opbouwen met hun leerlingen én het belang dat zij aan deze band hechten. De identiteitsgesprekken kennen elk een eigen verloop waardoor de beschrijvingen van identiteitsleren divers van aard zijn. Deze diversiteit impliceert dat identity work gericht moet zijn op een gepersonaliseerde aanpak waarbij dialoog zeker niet mag ontbreken.
