Vol 72 Nr 1 (1995)
Artikel
-
Opleiden in arbeidsorganisaties
Dit artikel is een introductie op het thema Opleiden in arbeidsorganisaties dat in dit nummer aan de orde wordt gesteld. Er wordt een korte globale schets gegeven van de ontwikkelingvan het studiegebied bedrijfsopleidingen aanNederlandse universiteiten. Daarna wordt eenhistorische accentuering gegeven van het ontstaan van training, met als doel de overgangnaar researchthema's te verhelderen die aan heteind van de jaren tachtig zijn geformuleerd en inde jaren negentig voorwerp van studie zijn. Hetbelang van opleidingen in arbeidsorganisatieswordt nog eens onderstreept, waarbij niet uitsluitend moet worden gekeken naar kosten enopbrengsten op korte termijn, maar ook envooral op langere termijn.Tenslotte wordt hetviertal bijdragen aan dit themanummer overrespectievelijk werkplekopleiden, twee onderzoeken naar transfereffecten, en een onderzoeknaar rollen van opleidingsfunctionarissen geïntroduceerd.
-
Opleiden op de werkplek: een review
Functiegericht opleiden in de (toelcomstige)werl($ituatie, gebruik makend van de materiëleen/of personele mogelijkheden die de werkomgeving biedt, Is een optie die recent de aandachtvan opleidingsfunctionarissen in bedrijventrekt. Feitelijk vormt opleiden op de werkplekeen substantieel deel van de totale opleidingsinspanning van bedrijven. Opleiden op de werkplek kan verschillende vormen aannemen. Eenbelangrijk onderscheid is dat tussen gestructureerd en ongestructureerd opleiden op de werkplek. Maar naast structuur zijn er andere dimensies waarop opleidingen op de werkplek zichvan elkaar onderscheiden. Diverse studies tonen (in bepaalde contexten) de superioriteit aanvan gestructureerd opleiden op de werkplek boven ongestructureerd opleiden op de werkplek.Gevalsstudies binnen diverse bedrijven biedenenig zicht op voorwaarden, processen en effecten van opleiden op de werkplek. Enkele aanzetten tot theoretische conceptualisering worden besproken.
-
Gedragsverandering na een opleiding
Transfer na een bedrijfsopleiding Projectmatigwerken werd onderzocht met behulp van een longitudinaal onderzoek bij 74 personen (éénvoor en twee nametingen). Het gedrag na eenhalf jaar na de opleiding werd verklaard metbehulp van de theorie van het voorgenomen gedrag van Ajzen (1988) en met een nieuw ontwikkeld model dat naast eerder gedrag en voornemens ook sociale steun en beheersing (alsmoderatoren van voornemen) en sociale normbevat. Waar het model van Ajzen 40% van devariantie van het latere gedrag verklaarde,voorspelde het nieuwe model beter: 59% van devariantie werd verklaard. Geconcludeerd wordtdat versterking van transfer zowel bereikt kanworden via zelfregulatie vaardigheden (zoalsimplementatievoornemens) als via probleemsituatie gerichte vaardigheden (zoals relapseprevention vaardigheden).
-
Transfer of training: transfer beïnvloedende factoren in bedrijfsopleidingen
Op basis van de onderzoeksliteratuur is een model voor transfer of training samengesteld. In dit model wordt weergegeven welke kenmerkenvan de cursist en de werksituatie van invloedzijn op het korte en langetermijn effect vantrainingen, in dit artikel staat een deel van ditmodel centraal, namelijk de factoren die dekortetermijn effecten verklaren. De geldigheidvan dit model voor de praktijk van bedrijfsopleidingen is onderzocht bij een opleiding voor baliemedewerkers (n=72) bij een grote bankorganisatie. Uit de resultaten blijkt dat na deopleiding een significant leerresultaat optreedt,hoewel een aanzienlijk deel van de cursistenvoor de opleiding al veel kennis over de materiebezit. De factoren die de score op de voortoetsof natoets beïnvloeden zijn: leertijd, de leeropvatting, toepassingsfrequentie en de steun vande chef. De factoren die het zelfvertrouwen bijde taakuitvoering beïnvloeden zijn: de perceptie van de relevantie van de cursusinhoud, deleertijd en de leeropvatting.
-
Rolprofielen van opleidingsfunctionarissen
In het kader van registratie en certificering vanopleldlngsfunclonarlssen zijn de laatste jarendiverse beroepenanalyses uitgevoerd. Daarbijwordt onder andere voortgebouwd op Amerikaanse ervaringen. De vraag Is of Amerikaansestructuren model kunnen staan voor de Nederlandse of Europese context. In dit onderzoek,uitgevoerd In 1993 op basis van Amerikaansrolproflelenonderzoek, zijn twee typen profielen geformuleerd voor elf verschillende rollendie de opleidingsfunctionaris kan uitvoeren binnen zijn of haar functie. Het betreft enerzijds'actuele profielen' gebaseerd op een schriftelijke enquête onder NVvOleden (n=297) en anderzijds 'toekomstige profielen' op basis vaneenzelfde soort enquête onder experts op hetterrein van opleiding en ontwikkeling (n=63).De profielen bestaan uit kernopbrengsten vande verschillende rollen en de kernkwalificatiesdie voor optimale realisering van die opbrengsten bepalend zijn. Daarnaast zijn vergelijkingen gemaakt tussen de actuele en toekomstigeprofielen en tussen de resultaten van de expertsurvey en het Amerikaanse onderzoek. De resultaten uit de Verenigde Staten blijken voor eengroot deel geldig te zijn in de Nederlandse context.
-
Modulering in het beroepsonderwijs: curriculaire vraagstukicen
In een exploratief onderzoek naar gemoduleerde opleidingen binnen het leerlingwezen is het curriculum van vier gemoduleerde opleidingsstelsels bestudeerd. Het artikel bespreektde ontwerpvraagstukken die een rol spelen bijhet ontwikkelen van gemoduleerde beroepsopleidingen. Het moduleren van opleidingenwordt gekenschetst als een proces van afbakening en ordening van min of meer afgerondeopleidingseenheden tot een kwalificerend geheel. Voor het beroepsonderwijs dient deze afbakening en ordening een duidelijke relatie tevertonen met het profiel van een competent beroepsbeoefenaar en te leiden tot een flexibilisering van het beroepsonderwijs. Het currlculairconstruct van de bestudeerde gemoduleerdeopleidingsstelsels maakt inzichtelijk dat modulering daarmee een vertaalproces is dat vanuiteen leerpsychologische, bedrijfslogische en eendidactische invalshoek zou moeten plaatsvinden.
